اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُتَوَکِّلِینَ عَلَیْکَ وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْفَائِزِینَ لَدَیْکَ‏ وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ إِلَیْکَ بِإِحْسَانِکَ یَا غَایَهَ الطَّالِبِین‏ «بحارالأنوار ج : ۹۵ ص : ۳۱ ؛ « اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَوَکِّلِینَ عَلَیْکَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْفَائِزِینَ إِلَیْکَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُقَرَّبِینَ لَدَیْکَ بِإِحْسَانِکَ یَا غَایَهَ الطَّالِبِینَ»»

اى خدا، مرا در این روز از آنان که بر تو توکل کنند و نزد تو فوز و سعادت یابند، قرار ده  و مرا از آنان که مقربان درگاه تو باشند، قرار ده، به حق احسانت اى منتهاى آرزوى طالبان.

*معنای توکل

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُتَوَکِّلِینَ عَلَیْکَ

خدایا، من را در ماه رمضان از کسانی قرار ده که اهل توکل به تو هستند، «توکل» مقابل «توکیل» است و توکیل به معنی این است که دیگری را وکیل می کنم ؛ اما توکل به معنای این است که من از طرف دیگری وکیلم ؛ پس معنا اینگونه است که من از طرف خدا وکیل هستم تا بدانم که اصل کارها، دردست خداوند است، من به‌عنوان وکالت تو این کارها را انجام می‌دهم و اصل تو هستی، در قرآن وقتی راجع به توکل سخن می‌گوید، در بعض آیات بیان می‌دارد که، خدا وکیل است، در بعض آیات نیز می‌فرماید ما وکیل هستیم و هر یک به اعتبار و جهتی بیان شده است.

البته نباید در فهم معنای توکل به اشتباه افتاد و گمان کرد توکل یعنی دست روی دست گذاشتن، عده‏اى مى‏گفتند: توکّل بر خدا مى‏کنیم، خدا خود روزى رسان است، ما چرا به دنبال کار برویم؟ امام صادق علیه السلام مى‏فرمود: « لَا تَدَعْ طَلَبَ الرِّزْقِ مِنْ حِلِّهِ، فَإِنَّهُ أَعْوَنُ لَکَ عَلَى دِینِکَ، وَ اعْقِلْ رَاحِلَتَکَ وَ تَوَکَّلْ؛اأمالی (طوسی)، ص: ۱۹۳ » دست از طلب رزق از راه حلال بر ندارید، این روش، کمک بر دین شماست، مثلاً می‌گویند همیشه شترت را ببند اما توکّل هم بکن (مثل معروف عرب/ اعقل البعیر ثمّ توکّل).

توکل مرحوم قاضى

آقاى حاج شیخ عبّاس قوچانى وصىّ مرحوم قاضی، که مدّت سیزده سال کسب فیوضات از محضر ایشان نموده است می‌گفتند: مرحوم قاضى یک حجره در مسجد کوفه  و یک حجره در مسجد سهله داشت و غالباً در مسجد کوفه و یا مسجد سهله بود، و بسیارى از شب‌ها را در آنجا بیتوته می‌کرد، و به تهجّد، تلاوت قرآن و شب زنده دارى می‌گذرانید و غالباً هم مسافت میان نجف و کوفه و یا سهله را پیاده مى‏پیمود، در بین راه غرق ذکر خدا بود. و گه‌گاهى هم این راه را با واگون اسبى که روى ریل حرکت می‌کرد، میان کوفه و نجف دایر بود طىّ می‌نمود. و براى رفتن به کوفه که یکى دو روز ممکن بود به طول انجامد، قند و چاى گذشته از نان و دوغ که غذاى معمولى او بود، لازم بود.

یکى از شاگردان او که تازه به او پیوسته بود، حکایت کرد: روزى مرحوم قاضى را دیدم از بازار بزرگ (بازار ساعت) به طرف دروازه کوفه می‌رود. دانستم: قصد مسجد کوفه را دارد. من می‌دانستم: او هیچ پولی در جیب ندارد، در شگفت افتادم که ایشان قند و چاى حتماً لازم دارد، گذشته از این هم هوا گرم است و پیاده رفتن امکان ندارد. ایشان که با کمال طمأنینه بازار را طىّ می‌نمود. من هم از پشت سر او می‌رفتم تا ببینم آخر کار به کجا منتهى مى‏شود؟!

به اواخر بازار که رسیدیم؛ یک مرد عرب که سر و صورت خود را با چفیّه (کوفیه- دستمال سربند) پیچیده بود و به صورت أعراب بود؛ آمد در مقابل ایشان ایستاد، و یک اسکناس یک دینارى به ایشان داد. مرحوم قاضى روى خود را به عقب برگردانده و به من فرمود: دیدى خداوند قادر است؟!

من بسیار شرمنده شدم، زیرا دانستم از تمام أفکار و خاطرات من، او اطّلاع داشته، و سبب سازى خداوند را بدین گونه به من گوشزد نموده است‏.

*چه کسانی رستگارند

وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْفَائِزِینَ لَدَیْکَ

خدایا، مرا از رستگاران قرار ده ؛ نه از اهل شقاوت، این دعای مهمی است؛ رستگاران، نامه اعمال روشنی دارند که وقتی در قیامت  نامه اعمالشان را دریافت می کنند از خوشحالی فریاد می زنند« ُ هاؤُمُ اقْرَؤُا کِتابِیَه‏؛ الحاقه ۱۹» بیایید نامه اعمال مرا بخوانید  

وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ إِلَیْکَ

خدایا، مرا  از مقربین در گاهت قرار بده؛ «مقرّبین» کسانی هستند که یک سره خود را و جمیع شؤون خود و جمیع تعلّقات خود را وقف حضرت محبوب نموده‏اند و در مقام انقیاد و اطاعت، آنچنان دلباخته، پاکباخته، شیفته و شیداى حضرت حقّ شده‏اند که اصلًا وجودى براى خود نمى‏بینند، تا بر اساس آن خداى را در مقابل خویش قرار داده، به عبادت بپردازند. اینان از مرتبه و مرحله فعل، اخلاص و ثواب درگذشته‏اند و هیچ مؤثّرى را سواى پروردگار به رسمیّت نمى‏شناسند، و هیچ اثرى را بالطّبع به‏ غیر از پروردگار نسبت نمى‏دهند.

بِإِحْسَانِکَ یَا غَایَهَ الطَّالِبِین‏

به حق احسانت، خواسته‌های من را اجابت کن ؛ ای کسی که غایت طالبین  تویی ! انسان اگر به دنبال مادیات و دیگر امور باشد،  آرام نمی شود مگر زمانی که به  کمال مطلق برسد، که او غایت الغایات است.

*حوزه