زمان مطالعه: ۴ دقیقه

به گزارشپایگاه تحلیلی عترتنا / دین و اندیشه: حجت‌الاسلام سید مهدی توکل، کارشناس مذهبی  در شرح دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان چهار نکته از این دعا را بیان کرد و به درخواست قیام در دل شب به عنوان اولین نکته در این دعا اشاره کرد.

شرح دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان

اللَّهُمَّ أَعِنِّی عَلَى صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ وَ جَنِّبْنِی فِیهِ مِنْ هَفَوَاتِهِ وَ آثَامِهِ وَ ارْزُقْنِی فیه ذِکْرَکَ بِدَوَامِه یَا هَادِیَ الْمُضلین؛ خداوندا! مرا در این روز بر روزه و شب زنده داری یاری فرما و از گناهان و لغزش ها بازم دار و مرا از استمرار یادت بهره مند ساز ای هدایتگر گمراهان.

ابتدا از خداوند می‌خواهیم که ما را بر روزه داری و قیام در دل شب کمک نماید. واقعیت این است که ما حتی برای انجام تکالیف هم احتیاج به کمک از ناحیۀ خداوند داریم به این معنا که ابتدا باید خداوند به ما توفیق انجام عبادات را عطا کند، بعد ما آن تکلیف را انجام دهیم و سپس همان خداوند رحیم آن را از ما قبول کند آنگاه آن را از ده تا هفتصد برابر و یا بیشتر کند و به ما برگرداند و در نهایت، این ثواب عظیم را تا ابد در اختیار ما قرار دهد و هرگز آن را از ما باز پس نگیرد.

درخواست توفیق قیام و نماز

بر اساس آیۀ «وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ وَ إِنَّها لَکَبیرَهٌ إِلاَّ عَلَی الْخاشِعین» (بقره / ۴۵) (که صبر در آن به روزه تعبیر شده است) متوجه می‌شویم که تا انسان قلبی خاشع نداشته باشد انجام نماز و روزه برای او سخت خواهد بود. همان گونه که گاه مشاهده می‌کنیم از صبح تا شب برای دنیا زحمت می‌کشیم ولی خواندن چند رکعت نماز برای ما سخت است و آن را سریع و بدون توجه می‌خوانیم.

یا هنگامی که روزه می‌گیریم به جای خوشحالی از اینکه این روزه ما را به خدا نزدیک می‌کند، متأسفانه به خاطر سختی گرسنگی و تشنگی گاه بی‌حوصله و یا تندخو می‌شویم. تمامی این کاستی‌ها برای این است که قلب ما خاشع نیست و در برابر خداوند که این واجبات را از روی حکمتش واجب کرده، حالت تواضع و تسلیم نداریم. این در حالی است که برای همین حالت خاشعانه و تحمل انجام روزه و عبادات الهی باید از خود خداوند کمک بخواهیم.

منظور قیام در دل شب

قیام در این روز می‌تواند به معنای قیام در دل شب و مناجات با خدا باشد و هم می‌تواند به معنای قیام برای هر دستوری باشد که خداوند بر دوش ما نهاده است.

نماز شب و قیام در دل شب تا جایی مهم است که خداوند به موسی بن عمران می‌فرماید: کسی که هنگام تاریکی شب می‌خوابد و به یاد من نیست اگر ادعا کند من را دوست دارد دروغ می‌گوید زیرا مگر این گونه نیست که هر عاشقی دوست دارد با معشوقش خلوت نماید؟! (امالی صدوق، ص ۳۵۶، ح ۱.)

در روایت دیگری آمده است که فردی از امیر مؤمنان ع سؤال کرد که چرا توفیق نافلۀ شب ندارد و حضرت به او فرمود: تو کسی هستی که گناهانت تو را محدود کرده است. «أَنْتَ رَجُلٌ قَدْ قَیَّدَتْکَ ذُنُوبُکَ». (کافی، ج ۳، ص ۴۵۰، ح ۳۴.)

سپس در فقرۀ دوم از خداوند می‌خواهیم که نه تنها ما را از انجام گناه و معصیتش در این روز حفظ نماید بلکه توفیق دهد حتی اشتباه و لغزشی هم مرتکب نشویم.

وقتی سر و کار ما با خداوندی است که بی‌نهایت است خواسته‌های ما هم باید بلند باشد و به همین جهت حتی از او بخواهیم به ما توفیق دهد اشتباه هم از ما سر نزند چه رسد به گناه.

مراد از ذکر خداوند

آنگاه از او می‌خواهیم که همواره به یاد و ذکر او باشیم. مراد از ذکر خداوند این نیست که زبانمان دائما در حال ذکر باشد بلکه مراد این باشد که اولا هرگز مبتلا به غفلت نشویم و ثانیا – همان گونه که در روایتی از امام باقر ع آمده است – به یاد داشتن خداوند باعث شود که هر گاه توانایی بر انجام گناهی داشتیم، ذکر و یاد خدا مانع شود آن گناه را مرتکب گردیم که در روایت است این کار برای انسان‌ها بسیار مشکل است. (بحار الانوار، ج ۹۰، ص ۱۵۱، ح ۶.)

خداوند متعال در قرآن، دوام ذکر را از نشانه‌های کسانی می‌داند که صاحب عقل و خرد هستند. آنجا که در وصف «اولی الالباب» (صاحبان عقل) می‌فرماید: «الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ؛ کسانی که در حال ایستاده، نشسته و خوابیده به یاد خدا هستند» (آل عمران / ۱۹۱) و می‌دانیم انسان همواره در یکی از این سه حالت است و این یعنی انسان همیشه باید به یاد خدا باشد.

در نهایت از خداوند در خواست توفیق می‌کنیم که این دعاها را در حق ما مستجاب نماید، همان خدایی که هدایت گمراهان فقط در دست اوست همان گونه که می‌فرماید: «اگر فضل و رحمت الهی شامل حال شما نبود، هرگز احدی از شما پاک نمیشد (و توفیق هدایت پیدا نمی‌کرد.)» (نور / ۲۱)

*اختصاصی عترتنا