زمان مطالعه: ۴ دقیقه

حجت‌الاسلام سید مهدی توکل گفت: رحمتِ گسترده، رحمت عامه است ولی ما از خداوند رحمت مخصوصش را طلب می کنیم همان گونه که در قرآن آمده است: رحمت عامۀ خداوند همه چیز را فرا گرفته ولی رحمت خاصه اش را برای با تقوایان است.

به گزارش پایگاه تحلیلی عترتنا / دین و اندیشه: حجت‌الاسلام سید مهدی توکل، کارشناس مذهبی به فرق رحمت خاصه و رحمت عامه خداوند در شرح دعای روز نهم اشاره نمود و سپس به شرح فرازهای این دعا پرداخت.

دعای روز نهم:

اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِیهِ نَصِیباً مِنْ رَحْمَتِکَ الْوَاسِعَهِ وَ اهْدِنِی فِیهِ لِبَرَاهِینِکَ السَّاطِعَهِ وَ خُذْ بِنَاصِیَتِی إِلَى مَرْضَاتِکَ الْجَامِعَهِ بِمَحَبَّتِکَ یَا أَمَلَ الْمُشْتَاقِینَ؛ خداوندا! مرا نصیبی از رحمت واسعۀ خود عطا فرما و به ادلۀ روشن خود هدایتم کن و موی پیشانی مرا بگیر و به سوی رضا و خشنودی ات که جامع (هر نعمت) است سوق بده به حق دوستی و محبتت ای آرزوی مشتاقان!

درخواست رحمت گسترده خداوند در روز نهم

ابتدا تقاضا می کنیم خداوند در این روز از آن رحمت گسترده ای که دارد ما را بی نصیب نسازد. می دانیم رحمت خداوند تمامی مخلوقات را فرا گرفته است و هیچ موردی از آن استثنا نیست همان گونه که ملائکه ای که حامل عرش الهی هستند می گویند: «رَبَّنا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ رَحْمَهً وَ عِلْماً؛ پروردگارا! رحمت و علم تو همه چیز را فرا گرفته است‏». (غافر / ۷) لازمۀ اینکه رحمت خداوند شامل همۀ مخلوقات شود این است که خداوند به وجود هر آنچه خلق کرده است علم داشته باشد زیرا در غیر این صورت اگر به مخلوقی علم نداشته باشد طبیعی است که نمی تواند رحمتش را به او برساند.

حال این سؤال مطرح می شود که وقتی تمامی مخلوقات مشمول رحمت الهی هستند پس ما هم در معرض این رحمت هستیم بنابراین چرا از خداوند تقاضا می کنیم که بخشی از رحمتش را به ما عنایت کند؟

فرق رحمت عام و خاص

پاسخ این است که آن رحمتِ گسترده، رحمت عامه است ولی ما از خداوند رحمت مخصوصش را طلب می کنیم همان گونه که در قرآن آمده است: «وَ رَحْمَتی‏ وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ‏ءٍ فَسَأَکْتُبُها لِلَّذینَ یَتَّقُونَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ الَّذینَ هُمْ بِآیاتِنا یُؤْمِنُون‏» (اعراف / ۱۵۶) یعنی رحمت عامۀ خداوند همه چیز را فرا گرفته ولی رحمت خاصه اش را برای با تقوایان، زکات دهندگان و کسانی که به آیاتش ایمان دارند می نویسد.

درخواست هدایت

آنگاه از او می خواهیم ما را هدایت کند تا به دلیل ها و برهان های شفاف و آشکارش رهنمون شویم. نشانه های خداوند بسیار آشکار و واضح است همان گونه که می فرماید: «وَ قَدْ أَنْزَلْنا آیاتٍ بَیِّناتٍ» (مجادله / ۷) به عنوان نمونه:

تمامی نعمت های دنیا از قبیل جوانی، قدرت، و تمامی آنچه در دنیا خلق شده و وجود دارد مانند آهن، وسائل نقلیه و حتی خورشید در معرض خرابی، فساد و تمام شدن هستند. این علامت آن است که خداوند نمی خواهد کسی به این دنیا وابسته شود و او را فراموش کند.

همه هنگامی که به سختی شدید مبتلا می شوند از روی فطرت فقط از خدا کمک می خواهند نه از غیر خدا .  آنقدر عاجزند که اگر یک بار شب صبح نشود توان ندارند هوا را روز کنند: «قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ اللَّیْلَ سَرْمَداً إِلى‏ یَوْمِ الْقِیامَهِ مَنْ إِلهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَأْتیکُمْ بِضِیاءٍ» (قصص / ۷۱)
کسی نمی تواند از مرگ فرار کند. «أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فی‏ بُرُوجٍ مُشَیَّدَهٍ» (نساء / ۷۸)
و موارد بسیار دیگر، فقط باید عقل سالم و قلب سلیمی در کار باشد تا به این نکات پی ببرد. اشاره به لزوم کوشش افراد در بالا بردن سطح سواد دینی و پاسخ به شبهات

اصرار به  هدایت شدن

سپس از خداوند می خواهیم که مشاهده می کند به راه راست نمی آییم به زور متوسل شود و ما را به هر شکلی که هست هدایت نماید و به آنچه رضایتش در آن قرار دارد ما را نیز راضی کند.

«ناصیه» به معنای موی سر است که اگر کسی آن را با قدرت بگیرد و بکشد به سبب دردی که ایجاد می شود قدرت انسان کاهش می یابد همان گونه که در آیۀ قرآن هست که هنگام فرستادن مجرمان به دوزخ قدم ها و موی پیشانی آنها را می گیرند و به دوزخ پرت می کنند: «یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسیماهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّواصی‏ وَ الْأَقْدامِ» (الرحمن/ ۴۱)

خداوند از روی رحمتش گاه انسان ها را در این دنیا به سختی مبتلا می سازد تا هشیار شوند و به درگاه او روی آورند: «وَ لَنُذیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى‏ دُونَ الْعَذابِ الْأَکْبَرِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ» (سجده / ۲۱)

ولی گاه انسان به جای اینکه به سوی خدا بیاید، با خداوند قهر می کند، عبادات را ترک می کند و به هر شکلی که شده اعتراض خود را نشان می دهد و حال آنکه خداوند از رفتار این گروه با تعجب سخن گفته می فرماید: «فَلَوْ لا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا؛ عجیب است که چرا وقتی عذاب ما به آنها رسید به درگاه ما تضرع نکردند و بر نگشتند» (انعام / ۴۳)

درخواست دگرگونی قلب برای خشوع در محضر خداوند

بنابراین از خداوند که قلب ما در اختیار اوست و «مقلب القلوب و الابصار» است تقاضا می کنیم که قلب ما را دگرگون سازد و خاشع گرداند تا اهل هدایت شویم.

کسی که به مقدرات الهی راضی نیست نعوذ بالله به حکمت خداوند اعتراض دارد. توضیح اینکه گاه دو مریض نزد پزشک می روند و پزشک به یکی به خاطر ضعف بنیه دستور می دهد که از کباب و غذاهای مقوّی استفاده کند و به دیگری به سبب چربی خون توصیه می کند که از غذاهای سبک مانند سوپ بهره ببرد. هرگز مریض دوم به پزشک اعتراض نمی کند که چرا برای اولی آن غذای خوش طعم را تجویز کرده است زیرا می داند پزشک، حکیم است و بی دلیل سخن نمی گوید. آیا ما خداوند را به این مقدار هم حکیم نمی دانیم؟

رضایت امام حسین(ع) نمونه بارز رضایت از خداوند

نمونۀ بارز راضی بودن به رضایت خداوند در کلام امام حسین ع نمودار است که بعد از آن همه سختی ها و تشنگی ها و از دست دادن عزیزان در لحظۀ آخر رضایت خود را از تقدیرات الهی بیان کرده عرضه می دارد: «الهی رضی برضائک، تسلما لامرک لا معبود سواک یا غیاث المستغیثین».

در نهایت خداوند را به محبتی که به بندگان دارد و نهایت آرزوی مشتاقان است قسم می دهیم که این دعاها را در حق ما مستجاب نماید.

*اختصاصی عترتنا