زمان مطالعه: ۴ دقیقه

به گزارش خبرنگار عترتنا؛آیت الله «محمدصالح کمیلی خراسانی» شامگاه یکشنبه ۱۴ آبان‌ماه در پنجاه و یکمین جلسه درس اخلاق خود با موضوع شرح کتاب آداب نماز امام خمینی (ره) درباره آداب معنوی و عرفانی تشهد گفت: حضرت امام راحل (رض) در فصل اول می‌فرماید: «بدان که شهادت به وحدانیت و رسالت در اذان و اقامه که از متعلّقات نماز و مُهیّئات ورود در آن است، و در «تشهد» که خروج از فنا به بقا و از وحدت به کثرت و در آخر نماز است، عبد سالک را متذکّر کند که حقیقت صلات حصول توحید حقیقی، و شهادت به وحدانیت از مقامات شامله است که با سالک از اول صلات تا آخر آن است و نیز در آن، سر «اولیت» و «آخریت» حق جل و علا است و نیز در آن سرّ عظیمی است که سفر سالک من الله و الی الله است: کَما بَدَأَکُمْ تَعوُدوُن.»

تشهد رجوع از فنا به بقا

این استاد حوزوی تشهد را رجوع از فنا به بقا دانست و اظهار کرد: گفتن اذان و اقامه از مستحبات مؤکد و باعث ایجاد آمادگی برای نماز می‌شود. نمازگزار بعد از گرفتن وضو و گفتن اذان و اقامه وارد حریم نماز می‌شود و مشغول گفتگو و صحبت با خداوند می‌شود. تشهد رجوع از فنا به بقاست؛ لازمه این امر ندیدن خود در نماز و حاصل‌شدن فنای نفس است. تا بعد از فراغت از نماز بقای بالله در درون احساس شود. فنا و بقا دارای مراتبی است. حتی برای افرادی که هنوز وارد وادی سیروسلوک نشده‌اند نیز بهره‌ای خواهد بود. چون این مطالب برای عموم نمازگزاران است. اگر نماز باحالت توجه و حضور قلب خوانده شود نمازگزار در حال نماز از وحدت به کثرت می‌رود.

وی افزود: در نماز فرد متذکر توحیدِ واحدِ احد می‌شود و جلوه‌ای از توحید برایش حاصل می‌شود. این مطالب اسرار بسیار دقیقی است که برای اهل‌دل، معنا و توحید حاصل می‌شود. آغاز و انجام از او و برگشت تمامی امور به‌سوی اوست و این مفهوم انا لله و انا الیه راجعون است. پس، سالک باید در همۀ مقامات متوجّه این مقصد باشد، و حقیقت وحدانیّت و الوهیّت حق را به قلب برساند؛ و قلب را در این سفر معراجی الهی کند تا شهادتش حقیقت پیدا کند و از نفاق و شرک منزه شود.

شهادت به توحید در تشهد

وی بیان کرد: نمازگزار با گفتن عبارت «اشهد ان لا اله الا الله»، گواهی به یکی بودن خدا می‌دهد و این شهادت، شهود است؛ این یک مفهومی است که باید تمام وجودت به آن گواهی دهد تا از نفاق و شرک منزه شود. در این عبارت منظور از شرک، شرک خفی است. فرد با گفتن تشهد از آلودگی‌های باطنی و شرک‌های خفی، منزه و پاک می‌شود.

این استاد حوزوی افزود: حضرت امام فصل اول را با ذکر چند دعا به پایان می‌رساند: «بارالها، ما از مقامات اولیاء و مدارج اصفیاء و کمال مخلصین و سلوک سالکین، حظّی جز الفاظی چند نداریم؛ و از جمیع مقامات به قیل و قال قناعت نمودیم که نه از آن کیفیّتی حاصل شود نه حال. بار خدایا، حبّ دنیا و تعلّقات آن ما را از بارگاه قدس و محفل انس تو محجوب نموده؛ مگر تو با لطف خفیّ خود از ما افتادگان دستگیری فرمایی و جبران ماسبق را فرمایی، تا بلکه از خواب غفلت انگیخته شده راهی به محضر قدس پیدا کنیم.»

وی ادامه داد: مجاهدت بسیاری لازم است تا فردی یک ولی الهی و عارف کامل شود. یک دوره جهاد اکبر می‌خواهد؛ سالک با التزام به چهار دستور اخلاقی مراقبه، مشارطه، محاسبه، معاقبه و هم‌چنین انجام دستورات، اربعینیات و آداب بسیار می‌تواند به مقام جمع‌الجمعی برسد و ظاهر و باطن را با یکدیگر جمع نماید. ممکن است توان انجام این مقدار از کارهای عملی وجود نداشته باشد لذا فرد دل‌خوش می‌شود به الفاظی که درباره عرفان عملی و نظری گفته می‌شود. چون شوق و عشق دارد تا این مطالب در وجودش محقق شود. البته امام راحل این مطالب را از روی تواضع بیان می‌فرماید.

آیت الله کمیلی خراسانی با اشاره به روایتی از امام صادق (ع) در کتاب مصباح الشریعه درباره اسرار معرفتی تشهد گفت: حضرت امام صادق «ع» در باب تشهّد می‌فرماید: «التَّشَهُّدُ ثَنَاءٌ عَلَی اللَّهِ»؛ گفتن شهادت نشانه مجد، سپاس و شکر خداست بنده خدا باید عبودیت و عبادتی که در نماز و در حال تشهّد انجام می‌دهد، ثابت کند و تمام وجودش از عبادت خدا حکایت کند.

چرایی صلوات بر پیامبر (ص) در تشهد نماز

استاد اخلاق و عرفان درباره چرایی صلوات در تشهد گفت: حضرت می‌فرماید: در تشهّد می‌گوییم: «وَ أَشَهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبدُهُ وَ رَسُولُه». حضرت (ع) می‌فرماید: «وَ قَدْ أَمَرَکَ بِالصَّلَاهِ عَلَی حَبِیبِهِ النَّبِیِّ مُحَمَّدٍ (ص)»؛ می‌بینیم که در تشهّد، ابتدا به وحدانیّت خدا، سپس به رسالت و بنده بودن پیغمبر شهادت می‌دهیم و هم‌چنین بعد از آن، خداوند امر کرده که باید در نماز بر پیغمبر صلوات بفرستیم.

وی ادامه داد: گفتن ذکر صلوات در رکوع و سجود مستحب است اما در تشهد نماز این صلوات بخشی از کلمات تشهد است. خدا امر کرده بر بر پیغمبر صلوات و درود بفرستید. «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ». این حکایت از آن می‌کند که «فَأَوْصِلْ صَلَاتَهُ بِصَلوَاتِهِ وَ طَاعَتَهُ بِطَاعَتِهِ وَ شَهَادَتَهُ بِشَهَادَتِهِ»؛ می‌فرماید: ای بندۀ خدا بعد از آن‌که می‌بینی صورت تشهّد این است که ذکر صلوات در حال تشهّد، یکی از اجزاء نماز است، باید وصال الهی و اتّصال خدا را با اتصال و صلوات بر پیامبر (صل)، طاعت خدا را با طاعت پیغمبرش و هم‌چنین شهادت به خدا را با شهادت به رسالت پیغمبرش همراه کنی.

آیت الله کمیلی در پایان گفت: تحقق همۀ این‌ها مشروط به شرایطی است که امام صادق (ع) می‌فرماید: «إِنْ أَتَیْتَ بِالْوَاجِبِ فِی الْأَمْرِ وَ النَّهْیِ وَ السُّنَنِ وَ الْآدَابِ»؛ بهره‌مندی از فواید صلوات، استغفار و شفاعت پیغمبر (ص) در فرضی است که شما بتوانی آن‌چه در رابطه با امر و نهی خدا، سنّت‌ها و آداب الهی واجب است، این‌ها را به وجه احسن انجام بدی. «وَ تَعْلَمُ جَلِیلَ مَرْتَبَتِهِ عِنْد اللَّهِ عزّ و جلّ»؛ هم‌چنین باید بدانی پیغمبر (ص) در پیشگاه خدا چقدر مقام و رتبه دارد و چقدر جلیل و عظیم است. اگر به این نکات پی بردی، آن‌وقت است که شما، هم تشهّد را برای خدا گفتی و هم شهادت را برای پیغمبر (ص) از روی معرفت انجام دادی.

*اختصاصی عترتنا

پایان پیام/.

شبکه های اجتماعی عترتنا: کانال تلگرام  / کانال ایتا  / کانال سروش  / پیچ اینستاگرام / آپارات