زمان مطالعه: 4 دقیقه

به گزارش خبرنگار عترتنا؛ آیت‌الله «محمدصالح کمیلی خراسانی» شامگاه یکشنبه ۱۵ بهمن‌ماه در ادامه سلسله مباحث اخلاقی با محوریت شرح کتاب چهل حدیث امام خمینی (ره) که در مسجد سلماسی قم برگزار شد، با اشاره به اهمیت تفکر در رسیدن به وادی عزم گفت: خواجه عبدالله انصاری در کتاب منازل السائرین، عزم را یک منزل مستقل از صد منزل سیر و سلوک بیان می‌کند و بعد از منزل «تفکر» به آن می‌پردازد.

تفکر معرفتی پیش نیاز ورود به وادی عزم

این استاد اخلاق بیان کرد: داشتن تفکر معرفتی پیش‌نیاز سالکِ مجاهد با نفس برای ورود به وادی عزم است؛ همان تفکری که یک ساعتش به هفتاد سال عبادت برتری دارد. تفکر باید منبّه و بیدار کننده باشد و انسان را وادار کند تا به مسائل بعدی سلوک، کمال توجه و خودسازی را داشته باشد.

وی افزود: منزل عزم غیر از منزل اراده است؛ و این غیر از اراده‌ای است که شیخ الرئیس در کتاب اشارات آن را اول درجات عارفین دانسته است. یعنی عزم، تولید اراده می‌کند. وقتی به کاری عزیمت و عزم راسخ داشته باشید در آن‌جا مسئله اراده که بیش‌تر از عزم است حاصل می‌شود. شیخ الرئیس در نمط نهم بیان می‌کند یک سالک چه وقت مرید می‌شود و چه زمانی ارادت و محبت پیدا می‌کند. این ارادت، ارادت محبتی است که طبق فرمایش حضرت امام بعد از تفکر و عزم حاصل می‌شود.

وی ادامه: حضرت امام در ادامه می‌فرماید: «بعضی از مشایخ ما، أطال اللّه عمره، می‌فرمودند که «عزم» جوهره انسانیت و میزان امتیاز انسان است، و تفاوت درجات انسان به تفاوت درجات عزم اوست. » از این مطلب معلوم می‌شود که استاد سیر و سلوک حضرت امام راحل، مرحوم آیت‌الله شاه آبادی، موقع تألیف کتاب چهل حدیث در قید حیات بوده‌اند. انسان هنگامی می‌تواند درباره این اصل مهم خداشناسی عزیمت و همت پیدا کند که جوهره و فطرت خود را به کار بگیرد. همین امر امتیاز انسان بر باقی موجودات است. عزم مرتبه‌بندی شده و نسبت به افراد مختلف متفاوت است. انسان ابتدا وارد این راه می‌شود و یک عزم و تصمیمی می‌گیرد؛ سپس عزم و تصمیمش به‌تدریج در این مسیر قوت پیدا می‌کند و همین‌طور تعالی می‌یابد.

عزم در سیر و سلوک

استاد اخلاق و عرفان اهل بیتی گفت: «عزمی که مناسب با این مقام است عبارت است از بناگذاری و تصمیم بر ترک معاصی و فعل واجبات، و جبران آنچه از او فوت شده در ایام حیات»؛ اگر سالکی، تصمیم قاطع و عزیمت بر ادامه مسیر دارد باید اولین قدم یعنی ترک گناه را بردارد. این‌که قوه بازدارنده‌ای در نفس ایجاد شود تا انسان را به ترک معاصی وادار نماید. وقتی این امر ملکه شود آن‌وقت به همراهش فعل واجبات نیز هست. نمی‌شود فقط به محرمات الهی توجه داشت و به واجبات الهی توجهی نداشت! چون ترک امر واجب یک فعل حرام است. بنابراین باید هم به ترک معاصی و هم به انجام واجبات توجه نمود. گام اول شناسایی انواع گناهان، مشخص شدن کبیره و صغیره بودن آن‌هاست و باید دانست که مداومت بر گناهان صغیره باعث کبیره شدن آن‌ها می‌شود. این مطالب، مسائل شرعی دارد که در شریعت و فقه بیان شده است.

اهمیت دانستن واجب و محرمات

وی ادامه داد: واجبات شرعی را هم باید در اولین مرحله به‌طور مجزا شناسایی و سپس فرا گرفت تا یک وقت فعل واجب عوض فعل حرام گرفته نشود و بالعکس. آموختن این مطالب یک امر واجب است. بعد از فراگیری کامل این مطالب باید تمرین نمود. مثلاً شناسایی گناهانی که از زبان، گوش و … صادر می‌شود؛ واجبات شرعی هم که یکی دوتا نیست. لذا در ابتدا باید به مسائل شرعی پرداخته شود و با اراده و عزم قوی به انجام واجبات و ترک محرمات اقدام نمود. احکام شرعی مبتلا به را باید به یکی از سه طریق اجتهاد، احتیاط یا تقلید فرا گرفت. چون بدون شریعت نمی‌توان به طریقت و حقیقت رسید.

استاد حوزه اظهار داشت: سالک با به کارگیری شریعت به راه می‌افتد و در نهایت به نتیجه می‌رسد. یعنی به‌تدریج برایش حقیقت مطلقه و حقیقت فطریه مکشوف می‌شود. اساتید اخلاق و عرفان اجماع دارند که یک سالک الی الله می‌بایست در ابتدای امر به مسئله ترک محرمات و انجام واجبات بپردازد و آن‌ها را در خودش ملکه نماید. ملکه شدن با یک مرتبه یا دو مرتبه تمرین کردن حاصل نمی‌شود. باید آن‌قدر تمرین کرد تا بتوان گفت دیگر فعل گناهی از من صادر و انجام فعل واجبی ترک نمی‌شود.

وی ادامه داد: اگر انسان به برخی از مسائل توجه و به برخی دیگر توجهی نکند و بخواهد وارد راه سیر و سلوک شود و به تطهیر نفس بپردازد با گره‌هایی مواجه می‌شود که باز شدنی نیست. لذا کسانی که در این راه عجله می‌کنند تا به مراتب بالا برسند ولی هنوز در مسئله ترک معاصی مشکل دارند، موفق نمی‌شوند. تصمیم قاطع بر ترک معاصی هنگامی محقق می‌شود که بتوان همه معاصی را ترک و همه واجبات را انجام داد و این امر زمان‌بر است.

عزم بر جبران گذشته

آیت الله کمیلی خراسانی گفت: «جبران آنچه از او فوت شده در ایام حیات‌» نیز یکی از اموری است که لازمه ترک معاصی و فعل واجبات است. فردی که در اوایل بلوغ شرعی‌اش به خواندن نماز یا گرفتن روزه خیلی مقید نبوده و بعداً نمازخوان شده؛ یا کسی‌که سال خمسی نداشته و سهم سادات و امام را پرداخت نکرده، اموالش به حرام مخلوط شده است.

وی افزود: حالا تکلیف لقمه‌هایی که خودش و خانواده‌اش خورده‌اند چه می‌شود؟ فردی که کاسب است باید از همان سال اول کسبش سال خمسی داشته باشد. اگر فردی در گذشته به این مسائل توجهی نداشته حال که وارد راه سیر و سلوک شده باید آن‌قدر خودسازی کند تا به یک عارف تبدیل شود. لذا باید حقوقی که از حق الناس و حق الله بر گردن دارد جبران نماید و به برنامه‌هایی که در مقدمه کار گفته شد عمل نماید.

اهمیت پیوند عقل و شرع

آیت الله کمیلی گفت: «عزم بر اینکه ظاهر و صورت خود را انسان عقلی و شرعی نماید که شرع و عقل به حسب ظاهر حکم کنند که این شخص، انسان است.» انسان از واژه «انس» و آن هم انس به خدا گرفته شده است. قوه عقلیه انسان یک قوه نوری و راجع به آن احادیثی وجود دارد. صاحب اندیشه، عقل و تفکر شریعت را با اندیشه مقارن می‌کند. لذا وقتی شرع و عقل، دست همدیگر را بگیرند آن‌وقت انسانیت انسان به کمال می‌رسد؛ «و انسان شرعی عبارت از آن است که موافق مطلوبات شرع رفتار کند.»، انسان سالکی که به شرعیات اهمیت می‌دهد و مطلوبات شرعی را یک‌به‌یک شناسایی و به آن عمل می‌کند به‌تدریج انسانیتش با این برنامه‌ها تکمیل می‌شود.

*اختصاصی عترتنا

پایان پیام/.

شبکه های اجتماعی عترتنا: کانال تلگرام  / کانال ایتا  / کانال سروش  / پیچ اینستاگرام / آپارات