زمان مطالعه: ۴ دقیقه

یکی از مناجات‌خوانان شناخته شده کشورمان با اشاره به اینکه خواندن دعا، قرائت کلام معصوم است و کلام معصوم(ع) متأثر از وحی است و آن را در کنار قرآن می‌بینیم، لذا درحین دعاخواندن همان آدابی را رعایت کنیم که در قرآن خواندن رعایت می‌کنیم.

به گزارش پایگاه تحلیلی عترتنا / دین و اندیشه: پخش فصل دهم مسابقه تلویزیونی اسراء از حدود یک ماه قبل از شبکه قرآن و معارف سیما آغاز شده است. در این فصل، رشته‌های تلاوت‌های تقلیدی، دعاخوانی، مداحی و اجرای تلویزیونی در نظر گرفته شده است. علیرضا بکایی، مداح اهل بیت و مناجات‌خوان شناخته شده کشور به عنوان کارشناس در مورد دعاهای شرکت‌کنندگان نظر می‌دهد. او مناجات‌خوان، کارشناس مباحث مذهبی و داور بخش دعاخوانی است و در بخش داوری مداحی نیز حضور دارد. وی در یکی از برنامه‌های این مسابقه که اخیراً پخش شده، سخنان جالبی در مورد دعا خواندن مداحان و قاریان مطرح کرده است که در ادامه می‌خوانید:

مداحان و قاریان در دعاخوانی

علیرضا بکایی، با اشاره به دو گروه از افرادی که دعا می‌خوانند، گفت: برخی دعاخوانان یا از جامعه مداحان هستند که با پشتوانه مداحی دعا می‌خوانند یا از جامعه قاریان قرآن هستند که آنها نیز به پشتوانه قرائت، دعاخوانی می‌کنند. هر دو اینها اشتباه است، چرا که دعا خود یک جایگاه دارد و خواندن دعا با پشتوانه یکی از این دو، آن را سمت دیگری می‌کشد. یعنی وقتی یک مداح، دعا را با پشتوانه مداحی می‌خواند، در واقع دعا را به سمت سبقه مداحی برده‌ است و یک قاری هم اگر دعاخوانی می‌کند، دعا را به سمت سبقه قرائت برده است.

وی با تأکید بر اینکه اگر یک مداح یا قاری با اصول دعاخوانی و الزامات آن آشنا باشد و آنها را در دعاخوانی پیاده کند، هیچ اشکالی به دعاخوانی او وارد نیست، افزود: نکته‌ای که وجود دارد، این است که جایگاه دعا نباید در دو ساحت دیگر شناور شود، ما منبر وعظ، قرائت قرآن و مداحی را داریم که کدام یک جایگاه دارند. دعا نیز همچون ساحت‌هایی که نام بردم، دارای یک جایگاه مستقل است. به تعبیر علامه طباطبایی(ره)، دعا نه اینکه فرهنگ‌ساز بلکه خود فرهنگ و چون فرهنگ است، ادبیات خاص و آداب خاص خود را دارد، پس دارای یک جایگاه مستقل است.

بکایی تصریح کرد: امروزه یک نفر برای قاری شدن از نقطه صفر شروع می‌کند، نزد اساتید در جلسات ممتد حضور می‌یابد و زمان زیادی را هزینه می‌کند تا به جایگاهی برسد. هیچ وقت نشده است یک قاری را ببینیم که از ابتدا نفر اول مسابقات بین‌المللی بوده باشد. باید سال‌ها محضر اساتید را درک کند تا بتواند به یک قاری مورد قبول تبدیل شود. در مداحی نیز همین وضعیت به شکل دیگری تعریف شده است، یعنی فرد استعداد صدا دارد، تمرین می‌کند و شعرهایی را انتخاب می‌کند تا به مداحی بپردازد. اینها تنها الزامات قرائت و مداحی است و الزامات دعاخوانی نیست. لذا اگر کسی به پشتوانه مداح بودن، دعا بخواند، قطعاً در دعاخوانی موفق نیست.

این مناجات‌خوان اظهار کرد: اگر دعاخوانی و به خصوص ادعیه مأثوره در جمع باشد، انتقال مفاهیم و ادبیات امام معصوم(ع) به مخاطب است. اگر برای خودمان بخوانیم، باز شرایط متفاوت است. پس برای دعاخوانی باید از حداقل الزامات دعاخوانی بهره‌مند باشیم. تجربه نشان داده است که لزوماً یک مداح خوب دعاخوان خوبی نیست. رسانه ملی هم مرتکب یک اشتباه و کم‌توجهی در زمینه معرفی دعاخوان شده است، وقتی دعا پخش می‌شود، فرد دعاخوان با عنوان مداح معرفی می‌شود، در صورتی که این اشتباه است و باید او را به عنوان دعاخوان معرفی کند.

لزوم آموزش دعاخوانی

وی تصریح کرد: بنابراین اگر یک فرد به گمان اینکه چون قاری بین‌المللی یا مداح اهل بیت(ع) است، بدون هیچ آموزش و جلسه‌ای می‌تواند دعا بخواند، اشتباه و خطای محض است و نمی‌تواند مفاهیم فرهنگ دعا را منتقل کند.

بکایی با اشاره به اینکه دعا میراثی است که از سوی معصومین برای شیعه مانده است، گفت: کلام معصوم(ع) متأثر از وحی و کلام الهی است و ما دعا را در کنار کلام الهی می‌بینیم. یک سوال وجود دارد و آن هم اینکه وقتی یک قاری قرائت می‌کند، می‌تواند وسط قرائت قطع کند و حرف بزند؟ مشخص است که نمی‌تواند. عزیزانی که مداح هستند و دعاخوانی می‌کنند دقیقاً همین عمل را انجام می‌دهند و وسط دعا، آن را قطع کرده و شروع به ذکر مصیبت می‌کنند. جایگاه ذکر مصیبت خیلی بالاست و اگر کسی هر روز در مصیبت امام حسین(ع) اشک نریزد، متضرر است، اما این بحث ما نیست.

این مناجات‌خوان تصریح کرد: نکته دیگری که وجود دارد این است که معرفت ما نسبت به امام (ع) باید فقط از طریق ذکر مصیبت به دست نیاید، امام را به سیره و با کلام‌شان که دعا هست هم بشناسیم. وقتی دعای مأثور امام(ع) را می‌خوانیم، یعنی در حال قرآن خواندن هستیم، برای همین است که در برابر قرآن نازل از لقب قرآن صاعد برای ادعیه مأثوره استفاده می‌شود. بنابراین باید همان آدابی که برای تلاوت قرآن هست، برای دعا نیز استفاده شود. بزرگان اهل معنا معتقد هستند وقتی دعاخوان دعا می‌خواند، خود او هم باید صعود کند؛ وقتی چنین جایگاهی دارد، باید با یک مقدمات وارد دعا شویم و به خودمان اجازه ندهیم چون مداح خوبی هستیم، پس دعاخوان خوبی هم خواهیم بود یا چون قاری خوبی هستیم، دعاخوان خوبی هم خواهیم بود.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به قائل نشدن مراتب برای دعاخوانی اشاره کرد و افزود: اگر از ما بخواهند زیارت عاشورا بخوانیم، یا دعای عرفه قرائت کنیم، این امتیاز خاصی نیست. انسان باید جایگاه خود را در همه شئونات تعیین کند. دعای عرفه با فرازهای بسیار متعالی دعای روح بندگی است و ثمره همه بندگی ما در دعا متبلور است و نباید به آن کم‌اهمیت باشیم. کسی که دعا می‌خواند، مخاطب را به آن حریم متصل و نیازهای معنوی را تأمین می‌کند و نیازهای مخاطب را به آن بارگاه تعالی می‌رساند. یکی از الزامات دعاخوانی دانستن ادبیات عرب است تا دعاخوان به واسطه آن بداند دارد چه چیزی قرائت می‌کند تا آنها را به مردم متصل کند.

*ایکنا