زمان مطالعه: ۷ دقیقه

به گزارش خبرنگار عترتنا؛ اعتکاف رجبیه به پایان رسید و بسیاری از معتکفین در سراسر کشور سه روز ایام البیض را در مساجد بیتوته کردند و معتکف بودند از این رو با آیت‌الله «روح الله قرهی» از اساتید برجسته اخلاق شهر تهران درباره چگونگی حفظ دستاوردهای معنوی اعتکاف به گفت‌گو نشستیم که در ادامه مشروح این گفت‌گو را که به کوشش امیرمحسن سلطان احمدی تهیه و تنظیم شده است را می‌خوانید.

*عترتنا: هدف معتکفین از اعتکاف چه بود؟

هدف از اعتکاف این است که معتکف بگوید: خدایا من خودت را می‌خواهم، می‌خواهم بنده تو باشم، تو من را می‌خواهی، من هم تو را می‌خواهم که خداوند در آیه ۳۱ سوره آل‌عمران می‌فرماید: «إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ؛ اگر خدا را دوست می‌دارید مرا پیروی کنید تا خدا شما را دوست دارد و گناه شما را ببخشد» بنابراین کل اعتکاف این بود که خدا را دوست بدارید و دوستی هم این است که خدا را پیروی کنید آن وقت انسان این را ذخیره کند و نگه بدارد.

حرف‌زدن با اعضا و جوارح

حالا با اعضا و جوارح خود مرتب حرف بزنید و صحبت کنید و بگویید: من شما را در میدان اعتکاف بردم تا به شما یاد بدهم که‌ ای چشم! نباید دیگر هرزه باشی و جز خدا نباید کسی را ببینی، ای دست! جز در راه خدا نباید جای دیگری خرج شوی، ای زبان! فقط باید برای خدا خرج شوی، ای گوش! در اعتکاف فقط شب‌‌ها مناجات و دعا شنیدی و روزها وعظ شنیدی، سخن خدا و سخن اولیای خدا را شنیدی، دیگر از این به بعد نباید هرزه گوش دهی، ای پا! نباید هر جا بروی، من تو را به خانه خدا، مسجد کشاندم، پس نباید در راه غیر خدا و بیراهه بروی. می‌دانید چرا می‌گویند اعتکاف باید در مسجد باشد؟ یعنی ای پا! من تو را به بیت خدا کشاندم، دیگر از این به بعد باید سمت خدا بروی. دیگر از این به بعد به تو اجازه نمی‌دهم جای دیگری بروی. فقط باید در راه خدا قدم برداری.

دائم در خلوت به تک‌تک اعضا و جوارحتان تذکر بدهید. یک کاری کنید که در خوابتان هم بگویید. دیدید موقع کنکور آن‌قدر درس خواندند که در خواب هم درس‌ها را بیان می‌کنند و خواب آزمودن می‌بینند. باید آن‌قدر به بدنتان حرف بزنید و بگویید که شب هم ملکه وجودتان شود که موقع خواب هم بگویید ای خواب! باید کنترل شده باشی، نباید دیگر خواب هرزه ببینی. این‌گونه با اعضا و جوارح خود حرف بزنید.

حتی به اشکتان بگویید: برای خدا ریخته شدی، برای اینکه از گناه طیب‌وطاهر شوی، ریخته شدی. دیگر اجازه نمی‌دهم این چشم جز در راه خدا و برای خدا اشک بریزد. دیگر برای مسائل دنیا اشک نمی‌ریزم. برای اینکه فلان‌جا قبول نشدم و من را نپذیرفتند، اشک نمی‌ریزم، دنیا چیست؟! من برای دوری از خدا اشک می‌ریزم دیگر برای دوری از فلان کس اشک نمی‌ریزم. برای اینکه خدا نکند از خدا دور بشوم اشک می‌ریزم. برای اینکه این حال برای شما به وجود بیاید به چشمتان التماس کنید تا برای خدا گریه کند.

همچنین به بدن و روحتان بگویید: من تو را اعتکاف آوردم و حالا که بیرون رفتی، عالم محل اعتکاف تو است. آن وقت این اعتکاف، اعتکاف جانانه است و این اعتکاف، اعتکاف نبوی و علوی و مهدوی می‌شود.

*عترتنا: چه کنیم که دستاوردهای اعتکاف را محافظت کنیم؟

در پاسخ باید گفت که معتکفین در این مورد دو حالت دارند؛ یکی اینکه معتکف تصور کند که از اعتکاف بیرون‌آمده و اگر این اعتکاف را اعتکاف ظاهری بدانید در این صورت صحیح است که از اعتکاف به‌ظاهر بیرون‌آمده است، سه روز در خانه خدا بوده با آن اعمالی که بیان شده است و اکنون بعد از روز سوم از این اعتکاف بیرون‌آمده است که این فرض اول است.

اما فرض دوم اینکه اگر معتکف این را تصور کند که این اعتکاف از صورت ظاهرش بیرون‌آمده و تمام شد است؛ اما آن مطالب معنوی که برای آن بیان شده از این نظر معتکف همیشه معتکف است به این معنا که این سه روز تمرینی برای اعتکاف سالانه بوده است نه اینکه بعد از سه روز اعتکافش تمام شده باشد.

معتکفین همیشه در صیام حقیقی باشند و خارج نشوند

اینکه انسان صائم باشد از این باب که صیام حقیقی یعنی لسانش در صیام باشد، چشمش در صیام باشد، گوشش در صیام باشد، تفکرش در صیام باشد و به طور کلی اعضا و همه جوارحش در صیام حقیقی باشد، همان‌گونه که در دعای روز اول ماه مبارک رمضان عرض می‌کنیم: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ؛ خدایا روزه مرا در این روز مانند روزه، روزه‌داران حقیقی قرار ده» صائمین حقیقی کسانی هستند که تمام اعضا و جوارح آن‌ها در صیام است. نتیجه اینکه انسان باید این حالت صیام حقیقی را همیشه حفظ کند و بداند که همان حالات معتکف را دارد.

منظور از اعتکاف خلوت با خدا

بحث اعتکاف این بود که انسان با پروردگار عالم خلوت کند، همان‌گونه که در کتاب خلوت دلدادگان تبیین شد. وقتی انسان با خدا خلوت کرد این را بداند که اگر به‌صورت ظاهر با مردم است؛ اما همیشه باید با حضرت حق باشد، این به این معنا نیست که انسان دائم از مردم جدا شود که شاعر هم گفته است: «گر در یمنی چو با منی پیش منی؛ گر پیش منی چو بی منی در یمنی» اگر انسان با مردم بود؛ ولی با خدا بود این خیلی مهم است که همان حالت با خدا بودن را با مردم هم که هست مدنظر بگیرید.

منظور از روزه بودن همه اعضا و جوارح

اینکه بیان شده گوش و چشم و همه اعضا و جوارح او روزه باشد به این معنا است که مواظب باشد از این به بعد هر چیزی که می‌گوید یا می‌شنود مراقب باشد و ببیند که آیا این غیبت و تهمت و دروغ است، یا اینکه چه چیزی را به نقل و قول بیان می‌کند که گاهی آن‌ها خدایی نکرده دروغ و تهمت و بی آبروی دیگران است، به‌جای اینکه آبروی دیگران را حفظ کند نعوذبالله آبروی دیگران را می‌خواهد ببرد!

بحث جدید اخلاق را که شروع کردیم درباره اینکه انسان برای بنده شدن ابتدا قبل از اینکه به دیگران بپردازد باید به خود بپردازد و اعتکاف هم همین است. وقتی معتکف، معتکف می‌شود از همه چیز دست می‌برد در واقع دارد به خودش می‌پردازد و این را همیشه برای خودش مدنظر قرار بدهد که بین مردم است؛ ولی چه اشکال دارد با مردم معامله هم می‌کند همان‌طور که پیامبر(ص) هم بین مردم و با مردم بود و معامله و خریدوفروش هم می‌کردند؛ اما با خدا و مراقب بودند؛ پس باید معتکف بعد از اعتکاف هم همین حال را حفظ کند.

آن وقت اگر این حالت را داشت خدای متعال به او عنایت می‌کند و همیشه می‌تواند به آن مقام حقیقی معتکفین برسد که این یک مطلب بود که معتکف این را بداند.

*عترتنا: معتکفین چگونه این حالات کسب شده در اعتکاف را قوی‌تر کنند؟

برای این کار معتکفین هر از گاهی همین حالات صیام ظاهری را برای خودشان داشته باشند، مثلاً همان توصیه‌ای که حضرات معصومین کردند و اولیای الهی آن را انجام می‌دادند و آن اینکه در سایر ایام هم روزه بگیرند، بدین‌گونه که در سایر روزهای ماه رجب و ماه شعبان و دوشنبه و پنج‌شنبه‌های در طول سال را روزه بگیرند که اگر این اعمال را حفظ کنند و قوی ترش کنند و مراقب باشند به خیلی از مطالب می‌رسند و خیلی مسائل برای آنها معلوم می‌شود.

فارغ کردن خود از مسائل و اتصال بیشتر به خدا

نکته دیگر اینکه وقتی انسان در اعتکاف به دیگران مهربان بود و از خیلی چیزها فارغ بود الان هم همین‌طور باشد و خود را از خیلی چیزها فارغ کند. همان‌طور که در اعتکاف می‌گفتند که انسان به‌سرعت برای قضای حاجت برود و سریع برگردد و با خدا متصل باشد، اکنون هم بعد از اعتکاف در هر مطلبی سریع به سوی خدا برگردد، حتی مطالب مادی‌اش را هم برای خدا انجام دهد و خوردنش را برای خدا قرار دهد و با بسم الله الرحمن الرحیم غذا بخورد و برای خدا بخورد و این دعا را هم صبح و شام بگوید: «بِسْمِ اللهِ الَّذِی لا یَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَیْءٌ فی الأرْضِ وَلا فی السَّمَاءِ وَهُوَ السَّمِیعُ العَلِیمُ» این‌جور خودش را با پروردگار عالم ایمن می‌کند. حتی در خوردن و نوشیدن هم این دعا را مدنظر قرار دهد.

معتکفین خود را از اعتکاف خارج ندانند/دنیا مسجدی بزرگ‌تر برای اعتکاف

خلاصه کلام آن حالاتی که خدا متعال در اعتکاف برای انسان می‌خواهد را فراموش نکند و به خودش بگوید من از اعتکاف خروج پیدا نکردم که اگر بگوید من از اعتکاف خروج پیدا کردم آن وقت دیگر تمام اینها به‌مرور از بین می‌رود! اما اگر معتکف بعد از اعتکاف به خود این را القا کند که من به هیچ عنوان از اعتکاف خارج نشده‌ام؛ بلکه از یک مسجد کوچکی که معتکف بودم به مسجد بزرگی آمدم، یعنی دنیا را برای خودش مسجد بداند این‌گونه همیشه در اعتکاف است و آن حالات معنوی و مراقبات را دارد و همه مطالب برای او به وجود می‌آید و امور را مراقبت و مواظبت می‌کند. مسجد هم یعنی جایگاه سجده و بندگی و عبادت و این خیلی نکته مهم و کلیدی است که از این به بعد معتکف دنیا را برای خودش مسجد می‌داند.

مهربانی و کمک به دیگران

ان‌شاءالله خدای متعال به ما هم توفیق بدهد که در این مسیر باشیم خصوصاً آن بحث مهربانی که گفته شد و از خدا هم بخواهد برای اینکه این را کامل کند به یک مطلب که خیلی مهم است دقت شود و آن این است که اگر معتکف بتواند دست کسی را بگیرید، مثلاً یکی را مالی، یکی را آبرویی کمک کند یا اینکه قلب مؤمنی را خوشحال کند که بعضی فکر می‌کنند شاد کردن قلوب مثلاً با لطیفه و اصطلاح عامیانه جک و خنداندن کسی است در صورتی که منظور رفع کردن مشکل کسی است که با رفع مشکلش قلب او را شاد کند و منظور ورود شادی به قلب آن فرد است و ایجاد سرور بر قلب دیگری وارد کردن است و داخل کردن شادی و سرور در قلب یک انسان و مؤمن خیلی مهم است، آن وقت شما هم می‌توانید به مقامات الهی و همان نگه‌داشتن حال معتکفین و اعتکاف برسید و این حالات را داشته باشید.

*عترتنا: رمز قبولی اعتکاف چیست و از کجا بدانیم که اعتکاف ما قبول شده است؟

معتکفین اگر دیدند در این سه روز جدی از همه چیز بریدید و عشق خدا، محبت ذوالجلال‌والاکرام، عشق به مولا و امام زمان (عج) وجودشان را فرا گرفت و بعد از این ایام هم همین حالات خوش را ادامه دادند، بدانند اعتکاف آنها مورد عنایت حضرت حق است و حضرت حق آن را پذیرفته است.

ذوالجلال و الاکرام بسیار کریم‌تر از آن است که ما بفهمیم. من به حال خوش جوان‌هایی که معتکف شدند غبطه می‌خورم، افسوس و هزاران هزار افسوس که ما باختگان، حال آن‌ها را نداریم! این جوان‌های معتکف بردند، پذیرفته شدند، اسمشان نوشته شد، اینها را در اعتکاف آوردند به‌خصوص اینکه نظر ذوالجلال‌والاکرام بر جوان است.

استمرار دعا و انس و ارتباط با امام زمان (عج)

در پایان یک توصیه که بارها هم عرض شده اینکه دائم یاد آقا جان امام زمان (عج) باشید. از خدا بخواهید که کاری کند همیشه فکر و ذکر و یاد شما در یاد حضرت باشد و با آقا حرف بزنید. گاهی با خودتان خلوت کنید و دعای سلامتی «اللّهم کُن لِوَلیّک…» را هر ساعت بخوانید و بعد از هر نماز هم دعای سلامتی و دعای فرج «الهی عَظُمَ البَلاء…» را بخوانید. همچنین من جامانده از این اعمال و دیگر معتکفین را هم دعا کنید که خدای متعال ان‌شاءالله به فضل و کرمش همه ما را جز معتکفین حقیقی قرار دهد.

*اختصاصی عترتنا