زمان مطالعه: 4 دقیقه

به گزارش عترتنا؛آیت الله «روح الله قرهی» از اساتید برجسته اخلاق شهر تهران، امشب دوشنبه ۱۵ اردیبهشت‌ماه در جلسه هفتگی درس اخلاق خود که در مسجد شهید هرندی تهران برگزار شد،با اشاره به مهم‌ترین دشمن اصلی انسان‌ها گفت: نفس اماره دشمن‌ترین دشمنان انسان است که در اولین گام انسان باید نسبت به نفس اماره شناخت پیدا کند و این نفس اماره را بشناسد.

دشمن‌ترین دشمن انسان

این استاد اخلاق با بیان اینکه نفس اماره را خوب بشناسید، اظهار کرد: دائم تأکید دارم که جدی بدانیم که دشمن‌ترین دشمنان انسان همین نفس اماره است که در روایت هم فرمودند: «أعدی عَدوِّکَ نَفسُکَ الَّتی بَینَ جَنبَیکَ» این نفس ما را بیچاره و بدبخت و گرفتار کرده است. به جای دشمن بیرونی دشمن درونی را خیلی خوب بشناسید و بدانید که چگونه با این دشمن درونی باید برخورد کرد و سپاهش چیست؟

وی ادامه داد: یک نفس اماره شنیدید اما چه خبر است و چه می‌کند را نمی‌دانید، اصلاً چه چیزهایی نفس اماره است، اینها را نمی‌دانید و فقط شنیدید و چقدر هم تاکید شده که نفس اماره دشمن‌ترین دشمنان انسان است. جدی اگر باور می‌کردید و به مقام یقین می‌رسیدید که دشمن‌ترین دشمنان همین نفس اماره است نسبت به شناخت آن بیشتر تلاش می‌کردید آن وقت دنبالش می‌رفتید که ببنید این نفس اماره، سپاه و جنودش چیست که بر علیه آن مبارزه کنید.

تلاش بی‌سر و صدای نفس اماره برای گرفتار کردن انسان

آیت الله قرهی به تلاش بی‌سر و صدای نفس اماره اشاره و بیان کرد: نفس اماره گاهی این قدر بی‌سروصدا می‌آید و چنان ما را گرفتار می‌کند که کسی که به‌ظاهر مؤمن و اهل عبادت است چنان گرفتار این نفس اماره می‌شود که خودش هم خبر ندارد! چرا؟ دلیلش این است که آنچه علم حقیقی یعنی معصوم تفسیر کرده و بیان نموده سپاه و جنود نفس اماره را بیان کرده و بعضی جاها را با روایات مختلف شرح داده است؛ اما ما خبر نداریم! همین‌جوری به تعبیر عوامی قطره‌ای جلو رفتیم و همین‌جوری زندگی کردیم و انگار ندانسته‌ایم که گرفتار نفس اماره هستیم.

وی ادامه داد: اولیای الهی هم از نفس اماره وحشت داشتند؛ اما خیلی‌ها اصلاً شناختی به آن ندارند که وحشتی داشته باشند! حالا چطور شناخت پیدا کنیم؟ راهش این است که باید جنودش را بشناسید که سپاه نفس اماره چیست که معصوم اینها را بیان نموده است. اولین مطلب این است که نفس اماره انسان را به شرارت دعوت می‌کند؛ لذا این شرارت می‌شود وزیر جهل و در مقابل خیر می‌شود وزیر عقل.

شر و شرارت از جنود نفس اماره

این استاد اخلاق با بیان اینکه شرارت و شر از نفس اماره است، اظهار کرد: انسان که در او شر است؛ یعنی در نفس اماره است؛ گاهی بعضی افراد را می‌بینند و وحشت می‌کنند و می‌ترسند که مثلاً فلانی آمد و از آمدنش می‌ترسید؛ چون وجود این فرد شر است که از وجود این فرد می‌ترسید! اما کسی که در خیر است تا او را می‌بینند آرام هستید و ترسی ندارید و از او امید خیر دارید و هرگز از او شر بر نمی‌آید و در خیر است.

وی ادامه داد: شر نداشته باشید و بدانید که شر نشانه وجود نفس اماره است؛ حالا از کجا بدانیم که آیا در ما شر است؟ در روایتی نبوی پیامبر (ص) فرمودند: «مَنْ قالَ: اِنّی خَیْرُ النّاسِ فَهُوَ مِنْ شَرِّ النّاسِ وَ مَنْ قالَ: اِنّی فِی الْجَنَّهِفَهُوَ فی النّارِ» هر کس بگوید: من از همه مردم بهترم، او بدترین مردم است و هر کس بگوید: من بهشتی هستم، او جهنمی است.

وی افزود: حتی نسبت به اهل گناه هم نگویید من خوب هستم و او بد است؛ بلکه دعا کنید که خدا او را هم هدایت کند و ما را هم مثل او گرفتار گناه نکند؛ چون گناه هم یک نوع مریضی است و مریضی روح است که او گرفتار شده است و چه بسا او از این مریضی خوب شود و ما گرفتار شویم!

چرا از دیگران میرنجیم؟/چه کنیم که نرنجیم؟

آیت‌الله قرهی با بیان اینکه برخی ازخودراضی هستند، گفت: مرحوم ملامحسن فیض کاشانی می‌فرماید طرف به تعبیری خیلی ازخودراضی است این خیلی بد است این احساس من کسی هستم خیلی بد است. مرنج و مرنجان! اما می‌دانیم که نباید دل کسی را بشکنیم و غیبت کنیم اینها مشخص است که مرنجان است؛ اما مهم مرنج است؛ اما چه‌طور وقتی کسی که ما را اذیت می‌کند نرنجیم؛ چون طبعاً ما اذیت می‌شویم! اما وقتی می‌رنجید یک دلیل دارد و آن اینکه چون حس کردید کسی هستید و این حس درون شما آمد حالا شما می‌رنجید! چون خودتان را کسی دانستید! فرمودند وقتی فهمیدی متوجه شدی کسی نیستی دیگر نمی‌رنجی!

وی ادامه داد: برای اینکه از کسی نرنجیم اولیا به ما یاد دادند که به خود بگویید برخی یک ساعت از تو بزرگ‌تر است بگویید این فرد یک عمل خیر از تو بیشتر انجام داده و آن کسی که یک ساعت از تو کوچک‌تر است بگو یک گناه از تو کمتر انجام داده؛ اما یکی از بزرگان می‌فرمود یک ساعت نه بلکه بگویید یک ثانیه از تو بزرگ‌تر است پس به‌اندازه یک ثانیه از تو بیشتر عمل خیر انجام داده و آن کسی که کوچک‌تر است یک ثانیه از تو گناه کمتر کرده و این‌گونه دیگر احساس انانیت و کس بودن نمی‌کنید! اگر جدی این‌طور شوید دنیا درست می‌شود و دیگر پشت‌سرهم حرف نمی‌زنید.

لجاجت از شر است/کار زشت عادت نیست لجبازی است

آیت الله قرهی در بیان فرق بین عادت و لجبازی گفت: ما معمولا به بعضی چیزها عادت داریم مثلا می‌گویند فلان شخص به فلان کار زشت عادت کرده است، اما شر عادت نیست فقط خیر عادت است! پس شر چیست؟ در روایت نبوی آمده که پیامبر (ص) فرمودند: «اَلْخَیْرُ عادَهٌ وَ الشَّرُّ لَجاجَهٌ» خیر و خوبی عادت است اما شر لجاجت است پس کار زشت و شر عادت نیست و وقتی فردی کار زشت و شر زیاد می‌کند به او می‌گویند فلانی لجباز است و لجبازی از شر است.

*اختصاصی عترتنا