زمان مطالعه: ۶ دقیقه

آیت الله شجاعی از استادان برجسته عرفان و اخلاق توصیه های مهمی را درباره آداب تلاوت قرآن توسط سالک در کتاب مقالات بیان نموده اند.

به گزارش پایگاه تحلیلی عترتنا / قرآن: به مناسبت ماه مبارک رمضان گزیده ای از سخنان عارف سفر کرده، استاد کامل اخلاق مرحوم آیت الله سید محمد شجاعی درباره آداب تلاوت در ادامه از نظرتان می گذرد.

توصیه آیت الله شجاعی برای هنگام تلاوت قرآن

براى تلاوت قرآن در مراتب مختلف مراقبه، آداب خاصى هست. در مرتبه اول مراقبه که کلام ما در آن است، لازم است سالک به هنگام تلاوت قرآن آداب زیر را که از آیات و روایات بر می‏آید، مراعات کند.

الف: درحال طهارت، و با وضو به تلاوت قرآن بپردازد.

ب: در حالى که مسواک کرده است قرآن را تلاوت کند.

ج: با صوت زیبا تلاوت کند.

د: به هنگام تلاوت قرآن گریه کند، یا حالت گریه داشته باشد.

ه: با جهر متوسط بخواند، نه با صداى آهسته باشد، و نه با صداى بسیارى بلند.

و: در حال تلاوت، با ادب و با طمأنینه، و رو به قبله باشد، چه نشسته و چه ایستاده، و اگر نشسته میخواند، چهار زانو ننشیند و تکیه نکند.

اهمیت تلاوت از روی مصحف

ز: از روى «مصحف» تلاوت کند، که نگاه در «مصحف» و تلاوت از روى آن حساب خاصى دارد، و در روایات روى این موضوع تأکید به عمل آمده است.

در روایتى که رسول اکرم صلى الله علهى و آله و سلم نقل گردیده که فرمود:

«لیس شى‏ء أشد على الشیطان من القرائه فى المصحف نظراً»

یعنى «چیزى براى شیطان سخت‏تر و کوبنده‏ تر نیست از تلاوت قرآن از روى مصحف و بانگاه کردن در آن».

در روایات وارده در این باب به برکات خاصه تلاوت از روى مصحف اشاره‏ ها رفته است که به لحاظ اختصار از ذکر آنها صرف نظر مى‏کنیم، و طالبین میتوانند به بحار، ط ج، ج ۹۲، باب ۲۳ مراجعه کنند.

تاکید به استعاذه گفتن قبل از شروع تلاوت

ح: قبل از شروع به تلاوت قرآن استعاذه کند، و سپس بسم الله الرحمن الرحیم بگوید، و بعد به تلاوت بپردازد، تا با حفظ خداى متعال از دخالتهاى شیطانى محفوظ بماند.

در آیه ۹۸ سوره نحل می‏فرماید:

«فاذا قرأت القرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم – انه لیس له سلطان على الذین آمنوا و على ربهم یتوکلون».

یعنى «وقتى قرآن را تلاوت میکنى، پناه ببر به خداى متعال از شیطان مطرود – البته شیطان را بر آنان که ایمان آورده و به پروردگارشان توکل مى‏کنند، تسلط و سیطره‏ اى نیست».

قبل از شروع مى‏گوید: «أستعیذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم» یا مى‏گوید: «أعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم» و بعد مى‏گوید: «بسم الله الرحمن الرحیم» و سپس تلاوت را شروع مى‏کند.

پرهیز از تند خواندن

ط: ترتیل را مراعات نماید. و ترتیل عبارت ازاین است که حروف و کلمات را روشن ادا کند، و وقفها را رعایت نماید. در بیان دیگر، آنچنان تند نخواند، که حروف و کلمات، و وقوف و فواصل به خوبى ادا نشود، و نیز فاصله زیاد و غیر صحیح در میان حروف و کلمات ندهد، به نحوى که حروف و کلمات جدا از هم و غیر مرتبط باشند، و در مجموع، باید حروف و کلمات را خوب، روشن، ودر عین حال، متصل و مرتبط به هم ادا کند، و وقوف و فواصل آیات را هم مراعات نماید، و طورى بخواند که قلوب را به حرکت آورد، و دلها را تکان دهد.

در آیه سوم سوره مزمل، خطاب به رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم می‏فرماید:

«ورتل القرآن ترتیلا».

یعنى «و قرآن را با ترتیل مناسب آن بخوان».

حضرت موسى بن جعفر از پدران بزرگوار خود صلوات الله علیهم اجمعین نقل میکند که از رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم در خصوص آیه «ورتل القرآن ترتیلا»سؤال شد، و آن حضرت در توضیح و تفسیر آیه فرمود:

«بینه تبیاناً، ولا تنثره نثر الرمل، و لا تهذّه هذّا الشعر، قفوا عند عجائبه، و حرکوا به القلوب، ولا یکون هم أحدکم آخر السوره».

یعنى «قرآن را روشن و واضح تلاوت کن، و حروف و کلمات آنرا جدا از هم و پراکنده مساز، مانند پراکنده ساختن دانه‏ هاى ریگ از یکدیگر، و آنرا سریع و تند تلاوت نکن، همانند تند خواندن شعر، وقتى به عجایب قرآن میرسید، توقف کنید و به تدبر و تأمل بپردازید، و با تلاوت آن دلها را به حرکت آورید، و با شتاب و بى تأمل نخوانید، به نحوى که بخواهید زود به آخر سوره برسید».

ى: به هنگام تلاوت قرآن به چیز دیگرى فکر نکند، و متوجه آیات قرآن باشد.

ک: تدبر در آیات قرآن بکند، که در این صورت، از انوار و هدایتها، از حقایق و معارف، و از دقایق و اسرار قرآن کریم به اندازه خود بهره‏ مند خواهد شد. تلاوتى که در آن تدبر نباشد، آنچنان که باید، عواید نخواهد داشت.

البته این بدان معنى نیست که اگر کسى از اهل تدبر نباشد، یعنى معانى آیات را حتى در حد ترجمه نداند تا بتواند لااقل در حد خود به تدبر در آیات بپردازد، از تلاوت قرآن نتیجه ‏اى نخواهد برد. چنین کسى هم با مراعات آن قسمت از آداب تلاوت که در امکانش هست، بهره خود را خواهد برد.

مراعات حق آیات

ل: حق آیات را مراعات نماید. به این معنى که به هنگام تلاوت قرآن وقتى مثلا به آیات رحمت و جنت می‏رسد، از خداى متعال مسئلت کند که او را از اهل رحمت و جنت قرار دهد، و از رحمت خود محروم، و از جنت قرب خود دور نسازد. و وقتى به آیات عذاب و آتش، و آیات سخط و غضب می‏رسد، بترسد و به خداى متعال پناه ببرد که از اهل عذاب و آتش نباشد، و مشمول سخط و غضب نگردد، و از جناب او بخواهد که وى را از نجات یافتگان قرار دهد.

و وقتى به آیات تکبیر، تعظیم، تسبیح، و تحمید می‏رسد، به تکبیر، تعظیم، تسبیح، و تحمید حق بپردازد. و وقتى به آیات استغفار و طلب عفو و مغفرت می‏رسد، استغفار کند، و طلب عفو و مغفرت نماید. و آنجا که به ذکر صالحان میرسد، از خدا بخواهد او را نیز از آنان و در جمع آنان قرار دهد. و آنگاه که به ذکر اهل ضلال و طغیان، و ذکر اهل غفلت و استدراج میرسد، از خدا بخواهد که او را از ورود به جمع آنان حفظ کند. و هکذا، در هر موردى به تناسب آن پیش بیاید.

از امام صادق سلام الله علیه نقل شده که فرمود:

«اذا مررت بآیه فیها ذکر الجنه فاسأل الله الجنه، واذا مررت بآیه فیها ذکر النار فتعوذ بالله من النار».

یعنى «به هنگام تلاوت قرآن وقتى به آیه‏ اى رسیدى که در آن ذکر بهشت به میان آمده است، از خدا بهشت را بخواه، و وقتى به آیه ‏اى رسیدى که در آن ذکر آتش به میان آمده است، به خدا پناه ببر از آتش».

اینها قسمتى از آداب تلاوت قرآن کریم بود که با استفاده از آیات و روایات در اینجا آوردیم. و در آخر به این کریمه مبارکه دقت می‏کنید که میفرماید:

«ان الذین یتلون کتاب الله و أقاموا الصلوه و أنفقوا مما رزقناهم سراً و علانیهً یرجون تجاره لن تبور». یعنى «آنها که کتاب خدا را تلاوت میکنند، و نماز را بپا میدارند، و از آنچه به آنان روزى کرده‏ اید پنهان و آشکار به نیازمندان انفاق مینمایند، امید تجارتى دارند که دایم و زوال ‏ناپذیر است».

تأکید و تذکر ایشان به سالکان سلوک الی الله

به سالکان تأکید می‏شود که هر چه می‏توانند در تلاوت قرآن، و در مراعات آداب تلاوت کاملا جدیت کنند. و به آنان تذکر داده میشود که این امر را مهم بشمارند، و بدانند که هر چه در تلاوت قرآن کوشا باشند، و به هنگام تلاوت آن با آن سیر نمایند و فانى در آن باشند، و به تعبیرى، با آن وحدت یابند، به همان اندازه به «حقیقت نورى قرآن» نزدیک شده در نتیجه «حقیقت نورى خود» را
خواهند یافت. زیرا «حقیقت نورى انسان» از «حقیقت نورى قرآن» است، و مرتبه ‏اى از مراتب آن. و این، سرى است که براى اهل آن معلوم است، و از نا اهل هم محجوب.

«حقیقت قرآن» تجلیات حق است که در وراى این الفاظ ظاهر و مفاهیم ظاهرى می‏باشد، ودر کتاب مکنون، و نزد حضرت محبوب است؛ و انه لدینا لعلى حکیم ؛ و در عین حال، با همین الفاظ و مفاهیم ظاهر، و متجلى در آنهاست. و «حقیقت نورى انسان» اگر به حقیقت خود برسد نیز از جلوات و مراتب نازله «حقیقت قرآن» میباشد، نه چیز دیگر (دقت شود)

آن که از «حقیقت قرآن» دور مانده، از «حقیقت خود» دور گشته است، و از حضرت محبوب هم محجوب. و او در جهنم همین دورى و فقدان، چنان معذب خواهد بود که از وهمها دور است، و از فکرها مستور.

منبع : کتاب مقالات ج ۳ آیت الله محمد شجاعی

پایان پیام/.

شبکه های اجتماعی عترتنا: کانال تلگرام / کانال ایتا  / کانال سروش  / پیچ اینستاگرام

دیگر مطالب سرویس قرآن عترتنا را اینجا بخوانید