زمان مطالعه: ۵ دقیقه

حجت‌الاسلام سید مهدی توکل گفت: در دعای روز سیزدهم ماه مبارک رمضان ابتدا از خداوند مسئلت می‌کنیم ما را از پلیدی و ناپاکی‌ها پاک سازد. این دعا یک دعای جامع است.

به گزارش پایگاه تحلیلی عترتنا / دین و اندیشه: حجت‌الاسلام سید مهدی توکل، کارشناس مذهبی درباره اهمیت دوری از پلیدی و گناه در شرح دعای روز سیزدهم اشاره نمود و سپس به شرح فرازهای این دعا پرداخت.

شرح دعای روز سیزدهم ماه رمضان

اللَّهُمَّ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الدَّنَسِ وَ الْأَقْذَارِ وَ صَبِّرْنِی عَلَى کَائِنَاتِ الْأَقْدَارِ وَ وَفِّقْنِی لِلتُّقَى وَ صُحْبَهِ الْأَبْرَارِ بِعَوْنِکَ یَا قُرَّهَ عَیْنِ الْمَسَاکِینِ؛ خداوندا مرا در این روز از ناپاکی و نجاسات پاک گردان و به من در تحمل قضا و قدرت صبر عنایت فرما، مرا بر رعایت پرهیزکاری و مصاحبت با نیکوکاران موفق دار، به یاری خود ای مایۀ شادی و اطمینان خاطر مسکینان.

یک دعای جامع: تقاضای رهایی از پلیدی‌ ها و ناپاکی‌ها

ابتدا از خداوند مسئلت می‌کنیم ما را از پلیدی‌ ها و ناپاکی‌ها پاک سازد. این دعا یک دعای جامع است که در واقع پاکی از تمامی گناهان، صفات زشت و رذیلۀ اخلاقی، نیت‌های غیر خدایی و دوری از هر چیزی که رنگ غیر خدایی می‌دهد را شامل می‌شود.

پلیدی گناه و دور شدن از خدا / توصیه مهم امام صادق(ع)

واقعیت این است که گناه، دارای پلیدی و عفونت است زیرا هر چیزی که انسان را از خدا که منبع پاکی و نور است دور می‌سازد موجب می‌شود انسان به سمت تاریکی و ناپاکی قدم بردارد.

پلیدی گناه تا جایی زیاد است که در روایتی از امام صادق ع آمده است که حضرت عیسی به حواریون فرمود: موسی ع به اصحاب خود توصیه می‌کرد که گناه نکنند ولی من توصیه می‌کنم که حتی فکر صحنه‌های گناه‌آلود را هم در ذهن خود مرور نکنید که این همانند خانۀ زیبایی است که دود آتش در آن وارد شود که هرچند خانه آتش نگیرد ولی سیاه می‌شود و آن زیبایی را از دست می‌دهد:ٍ «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اجْتَمَعَ الْحَوَارِیُّونَ إِلَی عِیسَی ع… فَقَالَ إِنَّ مُوسَی نَبِیَّ اللَّهِ ع أَمَرَکُمْ أَنْ لَا تَزْنُوا وَ أَنَا آمُرُکُمْ أَنْ لَا تُحَدِّثُوا أَنْفُسَکُمْ بِالزِّنَا فَضْلًا عَنْ أَنْ تَزْنُوا فَإِنَّ مَنْ حَدَّثَ نَفْسَهُ بِالزِّنَا کَانَ کَمَنْ أَوْقَدَ فِی بَیْتٍ مُزَوَّقٍ فَأَفْسَدَ التَّزَاوِیقَ الدُّخَانُ وَ إِنْ لَمْ یَحْتَرِقِ الْبَیْتُ». (کافی، ج ۵، ص ۵۴۲، ح ۷.)

نیک کار نیک و بد

در روایت دیگری آمده است که عبدالله بن موسی بن جعفر (ع) گفت: از پدرم امام کاظم (ع) پرسیدم: دو فرشته که مامور ثبت اعمال نیک و بد انسان هستند، آیا از نیت انسان، هنگام گناه یا کار نیک اطلاع دارند یا نه؟ امام کاظم (ع) فرمودند: آیا بوی چاه و فاضلاب و بوی خوش، یکسان است؟ گفتم: خیر. سپس فرمود: هنگامی که انسان، نیت کار نیک کند نفسش خوش بو می‌شود (و فرشته مامور آگاهی می‌یابد) … و هنگامی که ارادۀ گناه کند، نفسش بدبو می‌شود (و فرشته مامور، آگاهی می‌یابد) …

«عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَلَکَیْنِ هَلْ یَعْلَمَانِ بِالذَّنْبِ إِذَا أَرَادَ الْعَبْدُ أَنْ یَفْعَلَهُ أَوِ الْحَسَنَهِ فَقَالَ رِیحُ الْکَنِیفِ وَ رِیحُ الطِّیبِ سَوَاءٌ قُلْتُ لَا قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا هَمَّ بِالْحَسَنَهِ خَرَجَ نَفَسُهُ طَیِّبَ الرِّیحِ… وَ إِذَا هَمَّ بِالسَّیِّئَهِ خَرَجَ نَفَسُهُ مُنْتِنَ الرِّیحِ…» (اصول کافی، ج۲، ص ۴۲۹ حدیث۳)

بوی گند گناه و خوشبو کردن خود با استغفار

وقتی نیت گناه ایجاد بدبویی می‌کند چه رسد به انجام خود گناه.  بر همین اساس امیر مؤمنان ع می‌فرماید که خود را با استغفار کردن خوشبو کنید تا مبادا بوی‌ها ناپسند گناهان شما را رسوا نکند: «تعَطَّرُوا بِالاسْتِغْفَارِ لاَ تَفْضَحْکُمْ رَوَائِحُ الذُّنُوبِ» (امالی طوسی، ص ۳۷۲، حدیث ۸۰۱)

بوی گناه حتی اگر به مقدار کم هم باشد موجب رسوایی انسان نزد خداوند، معصومین و کسانی که شاهد اعمال ما هستند می‌شود که باید هرچه زودتر جلوی این عفونت را گرفت تا زیادتر نشود.

برطرف کردن این پلیدی‌ ها گاه با توبه و استغفار واقعی انجام می‌گیرد و گاه اگر خدا مشاهده کند که بنده هنوز متوجه نیست و خود را پاکیزه نکرده است بر اساس حکمتش با بلاهای مختلف در دنیا او را پاک می‌سازد، اگر پاک شد که هیچ در غیر این صورت سکرات مرگ را بر او سخت می‌گیرد و اگر پاک نشد در قبر او را عذاب می‌کند و بالاخره کاری می‌کند که در روز قیامت وارد دوزخ نشود که اگر خدای ناکرده این اتفاق بیفتد آن رسوایی عظیم رخ می‌دهد همان گونه که در قرآن می‌خوانیم که صاحبان عقل و خرد به خداوند عرضه می‌کنند: «رَبَّنا إِنَّکَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ؛ پروردگارا! هر که را تو بخاطر اعمالش، به آتش افکنی، او را خوار و رسوا ساختهای». (آل عمران / ۱۹۲)

طلب صبر بر سختی‌ها

سپس از خداوند تقاضا می‌کنیم که ما را به آنچه قضا و قدرش که بر اساس حکمت است مقدر کرده راضی و صابر بدارد.  دنیا مکانی است که از مملو از ناراحتی‌ها و مصیبت هاست. این گرفتاری‌ها را هرچند می‌توان کم کرد ولی هرگز نمی‌توان جلوی تمامی آن‌ها را گرفت. به عنوان نمونه تمامی انسان‌ها یک باره از دنیا نمی‌روند و یقینا در میان خانواده‌ها و دوستان افرادی قبل از دیگران فوت می‌کنند و دیگران مصیبت زده می‌شوند. تنها راه برای مقابله با این گونه حوادث، صبر و تحمل است. همین گونه است در مورد حوادث طبیعی، فقر و نداری، بیماری‌ها و مانند آن.

امیر مؤمنان ع هنگامی که دید فرزند اشعث بن قیس از دنیا رفته و او بی‌تابی می‌کند به او فرمود: «یَا أَشْعَثُ، إِنْ صَبَرْتَ جَرَی عَلَیْکَ الْقَدَرُ وَأَنْتَ مَأْجُورٌ، وَإِنْ جَزِعْتَ جَرَی عَلَیْکَ الْقَدَرُ وَأَنْتَ مَأْزُور؛ ای اشعث! اگر صبر و شکیبایی کنی مقدرات بر تو جاری میشود (و مسیر خود را طی میکند) ولی تو پاداش خواهی داشت و اگر بیتابی کنی باز هم مقدرات مسیر خود را میپیماید ولی وزر و گناه، بر تو خواهد بود» (نهج البلاغه، کلمات قصار، شمارۀ ۲۹۱.)

جنبه آزمایشی بلاها برای انسان

بلاها گاه جنبۀ آزمایش دارد که مقدار تحمل و شکیبایی انسان محک زده شود زیرا اگر همه چیز طبق خواستۀ انسان باشد مؤمنان واقعی که مرد میدان هستند و تسلیم خواسته و ارادۀ خداوند هستند از غیر واقعی تشخیص داده نمی‌شوند. این همان است که خداوند می‌فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرین؛ به یقین همه شما را با اموری همچون ترس، گرسنگی و کاهش در مال‌ها و جانها و میوه‌ها آزمایش میکنیم؛ و بشارت ده به صابران». (بقره / ۱۵۵)

همچنین وجود بلاها موجب می‌شود انسان به بی‌ارزشی دنیا پی ببرد و به این دنیا وابسته نباشد، گناهان او بخشوده شود و یا مقامش بالاتر رود.

مقدرات الهی برای انسان در این دنیا هرقدر که سخت و تلخ باشد مایۀ برکت است و انسان نه تنها باید صابر باشد بلکه باید به درجه‌ای برسد که راضی باشد و حتی شکر هم بنماید.

تقاضای تقوای واقعی و همنشینی با نیکوکاران

آنگاه تقاضا می‌کنیم که به ما توفیق دهد که با تقوا باشیم و با نیکوکاران همنشین گردیم.
رعایت تقوای هر چه بیشتر موجب می‌شود که انسان مقامش نزد خدا بالاتر رود چرا که خداوند می‌فرماید: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ؛ گرامی‌ترین شما نزد خدا باتقواترین شماست». (حجرات / ۱۳)

رعایت تقوای و پرهیزکاری حتی در دنیا نیز برکات خود را نصیب انسان می‌کند همان گونه که خداوند می‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ؛ اگر اهل آبادی‌ها ایمان می‌آوردند و تقوا پیشه می‌کردند ما برکت‌های آسمان و زمین را بر آن‌ها می‌گشودیم». (اعراف / ۹۶)

همچنین مصاحبت با خوبان و نیکوکاران موجب می‌شود خوبی‌های آن‌ها در انسان اثر کند، مجالس انسان مجالس گناه نباشد، اگر خلافی از کسی سر زد دیگران به او تذکر دهند و یکدیگر را برای نزدیکی و قرب به خداوند کمک نمایند.

به همین دلیل در روایتی از امام صادق ع می‌خوانیم که به سفیان ثوری فرمود: «صَاحِبْ بِمِثْلِ مَا یُصَاحِبُونَکَ بِهِ تَزْدَدْ إِیمَاناً وَ لَا تُصَاحِبِ الْفَاجِرَ فَیُعَلِّمَکَ مِنْ فُجُورِهِ»؛ (با مردم (خوب) رفت و آمد داشته باش همان گونه که آن‌ها با تو رفت و آمد دارند که این کار موجب می‌شود ایمانت زیادتر گردد و هرگز با انسان فاجر و گناهکار رفیق و دمخور مباش که فجور و گناهانش را به تو نیز یاد می‌دهد). (تحف العقول، ص ۳۷۶)

مستمند واقعی کیست؟

در خاتمه خداوند را به یاریش که از مستمندان دستگیری می‌کند قسم می‌دهیم که این دعاها را مستجاب نماید. مستمند واقعی کسی نیست که در این دنیا فقیر باشد بلکه مستمند واقعی کسی است که دستش از اعمال خیر، تقوا و نورانیت الهی تهی باشد.

*اختصاصی عترتنا