زمان مطالعه: ۴ دقیقه

به گزارش عترتنا؛ آیت‌الله «عبدالله جوادی آملی» روز گذشته چهارشنبه دوم اسفندماه در جلسه این هفته درس اخلاق خود که در مسجد اعظم قم برگزار شد به شرح حکمت ۱۳۱ نهج‌البلاغه و تببین منظور از دنیا پرداخت که در ادامه گزیده سخنان وی را می‌خوانید.

منظور از دنیا و حقیقت آن در حکمت ۱۳۱ نهج‌البلاغه

در فرمایشات قصار نهج‌البلاغه به کلمه ۱۳۱ رسیدیم که وجود مبارک علی (ع) فرمودند: وَ قَالَ (علیه السلام) –وَ قَدْ سَمِعَ رَجُلًا یَذُمُّ الدُّنْیَا: أَیُّهَا الذَّامُّ لِلدُّنْیَا الْمُغْتَرُّ بِغُرُورِهَا [الْمُنْخَدِعُ] الْمَخْدُوعُ بِأَبَاطِیلِهَا، أَ [تَفْتَتِنُ] تَغْتَرُّ [بِهَا] بِالدُّنْیَا ثُمَّ تَذُمُّهَا؟ أَنْتَ الْمُتَجَرِّمُ عَلَیْهَا أَمْ هِیَ الْمُتَجَرِّمَهُ عَلَیْکَ؟ مَتَی اسْتَهْوَتْکَ أَمْ مَتَی غَرَّتْکَ؟ أَ بِمَصَارِعِ آبَائِکَ مِنَ الْبِلَی أَمْ بِمَضَاجِعِ أُمَّهَاتِکَ تَحْتَ الثَّرَی؟ کَمْ عَلَّلْتَ بِکَفَّیْکَ وَ کَمْ مَرَّضْتَ بِیَدَیْکَ؟ تَبْتَغِی لَهُمُ الشِّفَاءَ وَ تَسْتَوْصِفُ لَهُمُ الْأَطِبَّاءَ غَدَاهَ، لَا یُغْنِی عَنْهُمْ دَوَاؤُکَ وَ لَا یُجْدِی عَلَیْهِمْ بُکَاؤُکَ….

امام فرمودند‌ای کسی که فریفته دنیایی من دنیا را شرح می‌دهم که دنیا استحقاق مذمت ندارد بلکه دنیازده‌ها مذموم هستند وگرنه دنیا مخلوق ذات اقدس اله است؛ من خبر می‌دهم دنیا چیست تا بفهمی که تو خودت فریب دنیا را می‌خوری، آیا او بر تو ظلم کرده است یا تو بر دنیا؟ مَتَی اسْتَهْوَتْکَ أَمْ مَتَی غَرَّتْکَ؛ کی فریب داد و خیانت کرد؟

قرآن کریم به وسیله نهج‌البلاغه تفسیر می‌شود، قرآن کریم دنیا را خوب تشریح کرده است، بخشی از آیات، حقیقت دنیا را برای اهل معرفت روشن می‌کند و بخشی از آیات قرآن، تعبیر دنیاست نه تفسیر آن؛ یعنی‌ای عابد و زاهد به تدریج از دنیا عبور کن و عبرت بگیر و عبرت یعنی عبور از زشتی و خوبی؛ کسی که تماشاگر یک صحنه است عبرت نگرفته است بلکه کسی که از تلخی به سمت شیرینی و از گناه به سوی اطاعت رفته، عبور کرده است؛ برای عده دیگری هم تعبیر عبور کردن است یعنی به او می‌فهماندند که اگر تو پشت میزی هستی که امضای تو خریدار دارد بدان در خواب هستی و این خواب تعبیر دارد یعنی عبور از آنچه دیدی به آنچه هست.

اینکه یوسف (ع) در خواب دید که ۱۱ ستاره بر او سجده می‌کنند پدر بزرگوارش آن را به ۱۱ پسرش تعبیر کرد از همین نمونه است.

رؤیاهای انسان یا ساخته خیال است که اصلا تعبیر ندارد ولی یک وقتی شخص حقیقتی را در عالم مثال می‌بیند ذهن و نفس فعال او صورت اولیه را که دید از آن عبور می‌کند و معبر توانمند کسی است که در این عالم سیر کند و مسیر این رؤیا را بفهمد و بیان کند و منازل طی شده در این رؤیا را گوشزد کند.

بخشی از آیات قرآن، تعبیر دنیاست زیرا «الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا» چون مردم در خواب هستند و خیال می‌کنند امضای آن‌ها خریدار دارد یا خواب می‌بینند که عظمی و اعظم و از این بازی‌ها هستند، وقتی قرآن یعنی معبر الهی سخن می‌گوید عبور می‌دهد. هیچ‌کس کنار قرآن نرفت مگر اینکه بخواهد معبرانه برگردد.

دین برخی از افراد هوس و بازی است

برخی دین دارند ولی دین آن‌ها را هوس و میلشان برای‌شان تعبیر کرده است و نه اولیای الهی لذا دین آن‌ها لعب و لهو است و وقتی دوره کهنسالی و مرگ فرارسید دائما سخن از این می‌گویند که ما اینقدر خوردیم و بازی کردیم و این کار و آن کار را کردیم و یا نکردیم. گروه دیگر کسانی هستند که برای آن‌ها عزت و شکوه و جلال در دنیا و آخرت وجود دارد.

درخت دنیا میوه نمی‌دهد بلکه برای زاهدان مزرعه آخرت است

بخشی از آیات تاکید دارد که دنیا از آن جهت که دنیاست مایه خوشحالی نباید باشد؛ در روایت بیان شده است مبادا به زهره حیات دنیا دل خوش داشته باشید. درخت دنیا برای هیچ‌کسی میوه نمی‌دهد ولی مردان الهی که یا تفسیری یا تعبیری هستند دنیا برای آنان مزرعه آخرت است و حضرت درباره این دنیا فرموده است که بد نیست و هر چه را باید گوشزد کند کرده است لذا برای مردمان عابد و زاهد، مزرعه آخرت است تا از آن عبور کنند و به بهشت برسند.

دنیا برای مجاهدین فی سبیل الله، که جان و مال خود را در راه خدا فدا می‌کنند بهترین تجارت است چون آن را می‌دهند و سعادت دنیا و آخرت را می‌خرند؛ گروهی هم هستند که از اول تا انتهای دنیا بازیگر هستند و وقتی بازنشست شدند صحنه‌گردان بازی هستند.

دنیا در نظر دنیازده‌ها

شیخ بهایی بر مبنای آیه شریفه سوره حدید فرمود که این گروه در ۵ بخش زندگی می‌کنند: اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاهُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَهٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ ۖ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطَامًا ۖ وَفِی الْآخِرَهِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَغْفِرَهٌ مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ ۚ وَمَا الْحَیَاهُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ؛ یعنی در همه حیات بازی می‌کنند و در دوره پیری هم به داشتن اینقدر نوه و مال و… افتخار می‌کنند و می‌بالند. دنیا پیش دنیازده‌ها همین چند بخش آیه است. الان پیرمرد است و باز از غذا و خوراک خود در دوره جوانی می‌گوید.

بازی، بازی است و لعب را لعب گفته‌اند چون لعاب دهان است و انسان را سیراب نمی‌کند و با آمدن به دنیا و رفتن مشکلی از کسی حل نمی‌شود و «الهکم التکاثر» هم ناظر به این نوع نگاه است و نه کوثر. همین دنیا برای کسانی که اهل عبور و تفسیر هستند روز قیامت شهادت خواهد داد؛ تعبیر قرآن جالب است که همین زمین شهادت خواهد داد و نه زمین دیگری. آیه؛ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا للهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ. زمین به زمین دیگری تبدیل خواهد شد ولی همین زمین دنیا شهادت خواهد داد و زمین جدید زمینی است که روی آن گناه نشده است.

زینت انسان فقط به تقواست

پس ما می‌توانیم زمین و زمان خود را آباد کنیم و زمین هم به وجود عالمان متعبد و مجاهدان و زاهدان افتخار می‌کند؛ وقتی چنین فردی وارد قبر شود زمین می‌گوید من افتخار می‌کردم که روی من راه می‌رفتی و الان که به درون من آمدی من نهایت افتخار را برای خود دارم؛ پس زمین و آسمان حرف می‌زند و به ما گفته‌اند اگر شمس و قمر را هم به شما بدهند زینت شما نیست. اگر آفتاب هم در دست شما قرار گرفت زینت شما نیست، قمر و شمس برای نظام سپری است و زینت انسان تقواست.

بنابراین این کلمه نورانی حضرت امیر (ع) تفسیر آیات قرآن کریم است و قرآن دنیا را در چند بخش تفسیر و تعبیر کرد و امیدواریم همه مفسر و عامل به قرآن کریم باشیم.

*ایکنا

پایان پیام/.

شبکه های اجتماعی عترتنا: کانال تلگرام  / کانال ایتا  / کانال سروش  / پیچ اینستاگرام / آپارات